1. Giriş
Geri Gönderme Merkezlerinde (GGM) tercümanlık hizmetleri, hem bireysel haklara erişim hem de adil yargılama ilkesinin bir gereğidir. Yabancı uyruklu bireylerin idari gözetim altında bulundukları bu merkezlerde haklarını anlayabilmeleri ve kullanabilmeleri için kendi ana dillerinde bilgi almaları esastır.
2. Tercümanlık Hizmetlerinin Hukuki Dayanağı
6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ile birlikte, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve BM Mülteciler Sözleşmesi, tercüman desteğini zorunlu kılar. Özellikle sınır dışı işlemlerine karşı yapılacak hukuki başvurular için anadilde bilgilendirme zorunludur.
3. Tercüman Hizmetlerinin Amacı
Tercümanlık, yalnızca dil çevirisi değil; aynı zamanda kültürel ve hukuki yorumun da aktarılmasıdır. Yabancının hakları, süreçleri ve yükümlülükleri anlaması için tercüman kritik bir köprü vazifesi görür.
4. Uygulamadaki Sorunlar
Tercüman hizmetlerinin eksikliği, GGM’lerde en çok bildirilen ihlaller arasındadır. Göçmenlerin sözlü veya yazılı başvuru yapması engellenmekte ya da anlamsızlaştırılmaktadır.
5. Tercüman Bulundurulmasının Zorunlu Olduğu Aşamalar
- Sınır dışı kararının bildirimi
- Gözaltıya alma ve idari gözetim kararları
- Uluslararası koruma başvurusu
- Avukat görüşmeleri
- Mahkemeye başvuru ve duruşma
6. BM Destekli Sistemler
Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR), telefonla tercümanlık sistemleri sunmaktadır. Ancak birçok merkezde sabit hat olmadığı için bu hizmetlere erişim mümkün olamamaktadır.
7. Telefon Erişimi Engeli
GGM içerisinde cep telefonu kullanımı yasaklandığı için tercümanlık hatlarına erişim yoktur. Telefon kartları ücretsiz olsa da sınırlı sayıda kişiye verilmekte ve kötüye kullanılmaktadır.
8. Yeminli Tercüman Dayatması
Kurum görevlileri, yasal zorunluluk olmamasına rağmen yeminli tercüman şartı aramaktadır. Bu da özellikle avukat görüşmelerinde hukuki yardımı geciktirmektedir.
9. Fiziksel Erişim Zorlukları
Bazı GGM’ler uzak konumdadır ve tercümanların fiziksel olarak merkeze ulaşması zaman ve maliyet engeline takılmaktadır. Bu da hak ihlallerinin artmasına neden olur.
10. Kültürel Şok ve Yanlış Anlamalar
Tercümanın sadece dile değil, kültüre de hakim olması gerekir. Aksi takdirde, ifadeler yanlış yorumlanabilir ve süreç zarar görebilir.
11. Cinsiyete Dayalı Hassasiyetler
Kadın tercüman talep eden kadın yabancılara bu imkan sağlanmamaktadır. Bu da travmatik olayların anlatılmasını zorlaştırır.
12. STK ve Baro Destekleri
Bazı barolar ve sivil toplum kuruluşları, tercüman hizmeti sunmakta veya desteklemektedir. Ancak bu hizmetler sistemli ve sürekli değildir.
13. Tercümanlık Hizmetleri İçin Çözümler
- GGM içine sabit telefon hattı kurulması
- Mobil tercüman havuzları oluşturulması
- Kadın tercüman temini
- STK ve kamu işbirliği
14. Avrupa Uygulamalarından Örnekler
Almanya ve Hollanda’da her sınır dışı kararma eşlik eden nöbetçi tercüman sistemi vardır. Tercümanlar e-devlet benzeri platformlarla görevlendirilir.
15. Dijital Tercümanlık Sistemleri
Zoom, Jitsi, Skype gibi platformlar üzerinden güvenli görüntülü görüşme altyapıları sağlanabilir. Veri gizliliği ve yasal protokoller belirlenmelidir.
16. Hukuki Yardım Hakkının Temel Unsuru
Tercümanlık, adil yargılanma hakkının ayrılmaz bir parçasıdır. Hukuki başvuru hakkı, anlamaya ve anlatmaya dayanır; bu da dil aracılığı olmadan mümkün değildir.
17. Özelleştirilmiş Tercüman Havuzları
Sık kullanılan diller (Arapça, Farsça, Peşteunca, Urduca) için sabit tercüman kadrosu planlanmalıdır.
18. Finansman ve Şeffaflık
Tercümanlık hizmetlerinin kamu kaynağından finanse edilmesi şarttır. Hizmetlerin denetimi için şeffaf raporlama sistemi kurulmalıdır.
19. Eğitim ve Etik Standartlar
Tercümanlar için çokdillilik yeterli değildir; mesleki etik, tarafsızlık ve insan hakları konusunda eğitim şarttır.
20. Sonuç
Tercümanlık hizmetleri, geri gönderme merkezlerinde hak ihlallerinin önlenmesi ve hukukun üstünlüğü için vazgeçilmezdir. Bu alanda atılacak yapısal adımlar, hem bireysel mağduriyetleri azaltacak hem de uluslararası hukuk normlarına uyumu güvence altına alacaktır.