1. Giriş
Geri Gönderme Merkezlerinde (GGM) yaşanan hak ihlalleri, süreçsel sorunlar veya usulsüz işlemler nedeniyle iç hukuk yolları tükenmeden önce İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığı’na ya da ilgili valilikler üzerinden Bakanlık birimlerine yazılı başvurular yapılabilir. Bu başvurular, hem sorunun yerel yönetimle çözülmesini sağlamak hem de daha üst düzey denetim mekanizmalarını harekete geçirmek için önemlidir.
2. Hukuki Dayanak
- 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu
- 3071 sayılı Dilekçe Hakkı Kanunu
- Anayasa’nın 74. maddesi (Dilekçe hakkı)
- 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu
3. Bakanlığa Yapılabilecek Başvuru Konuları
- GGM’deki fiziksel koşulların yetersizliği
- Tercüman, avukat, sağlık hizmeti gibi temel haklara erişim engelleri
- Zorla imza, dayak, baskı, tehdit gibi kötü muamele iddiaları
- Tebligat eksikliği ve usulsüz sınır dışı kararları
- GGM personelinin keyfi uygulamaları
- Uluslararası koruma talebinin kayda alınmaması
4. Başvuru Yolu ve Usulü
Bakanlık başvuruları yazılı olarak elden, PTT aracılığıyla ya da e-Devlet üzerinden yapılabilir. Uygun ise e-Devlet üzerinden “Göç İdaresi Başkanlığı” ya da “CIMER” kanalı kullanılabilir.
5. Dilekçe İçeriği
- Başvuru sahibinin kimlik ve iletişim bilgileri
- GGM’nin bulunduğu il ve merkez bilgisi
- Şikayet veya talep konusu
- Olayın tarih ve detayları
- Görsel, yazılı, tanık ya da resmi belge desteği
6. Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
- Dilekçe sade, resmi ve nezaket kurallarına uygun olmalıdır.
- Hukuki atıf gerekliyse 6458 sayılı kanuna, AİHS’ye, Anayasa’ya yer verilebilir.
- Dilekçe ekinde varsa belgeler mutlaka belirtilmelidir.
7. Değerlendirme Süreci
Başvurular 30 gün içinde cevaplanmalıdır. Cevap gelmediği durumda, Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu veya CIMER’e yeniden başvuru yapılabilir.
8. CIMER Başvurusu
CIMER, Cumhurbaşkanlığı’na bağlı çalışan ve kamu hizmetlerine erişimi sağlamak için etkili bir başvuru kanalıdır. CIMER üzerinden yapılan başvurular, Göç İdaresi’ne ya da ilgili valiliğe aktarılır.
9. Valilik ve İl Göç İdaresi Üzerinden Bildirim
Bazı durumlarda Bakanlığa doğrudan değil, valilik aracılığıyla başvuru yapılması daha hızlı sonuç verir. İl Göç İdaresi yetkililerine yazılı dilekçe sunulabilir.
10. Cevap Gelmezse Ne Yapılmalı?
Cevap verilmemesi halinde önce Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu’na şikayet, sonra idare mahkemesinde dava açma hakkı saklıdır.
11. Uluslararası Kurumlara Bildirim
Bakanlık başvurusuna yanıt verilmemesi, iç hukuk yollarının tükenmesinde delil olur ve bireysel AİHM başvurusu için kullanılabilir.
12. STK Destekleri
Bazı sivil toplum kuruluşları (Mülteci Der, İHD, MHD vb.) bu başvuruların yazılması ve takibi konusunda teknik ve hukuki destek sağlar.
13. Hassas Gruplar İçin Bakanlık İşlemleri
Kadın, çocuk, LGBTİ+, hasta bireylerin GGM’de tutulmasına ilişkin bakanlığa ayrıca bildirim yapılması gerekir. Bu bireylerin hassasiyetleri uluslararası mevzuata aykırı olarak görmezden gelinemez.
14. Denetim Talebi
Bakanlıktan belirli bir GGM’ye denetim, soruşturma veya sözlü/açık yanıt verilmesi talep edilebilir.
15. Medya ve Bilgi Paylaşımı
Bakanlık başvurusunun basın yoluyla desteklenmesi, konuya dikkat çekmek açısından etkili olabilir. Ancak kişi bilgileri ve gizlilik kuralları dikkate alınmalıdır.
16. Yazılı İzleme ve Raporlama
Yapılan her başvuru ve gelen cevap, tarih-saat bazlı kaydedilmeli ve gerekirse hukuki yollarda kullanılmak üzere dosyalanmalıdır.
17. Sonuçların Takibi
Başvurunun olumlu ya da olumsuz sonucuna göre yeni hukuki yollar belirlenmelidir. Geri dönüt gelmediyse, tekrar yazılı uyarı ve tespit için talepler yenilenmelidir.
18. Dil Seçenekleri
Dilekçe ve başvurular tercüman aracılığıyla hem Türkçe hem de yabancının anadilinde hazırlanabilir. Bu, anlaşılabilirlik ve adillik açısından önemlidir.
19. Elektronik Tebligat ve Cevaplar
Bakanlık cevapları e-posta, e-Devlet, PTT veya resmi yazı ile iletir. Bu belgeler resmi tebligat niteliğindedir.
20. Sonuç
Geri Gönderme Merkezlerinde yaşanan sorunlara karşı Bakanlığa yapılacak yazılı başvurular, hem bireysel hakların korunması hem de idari denetimin şeffaflığı açısından kritik öneme sahiptir. Bu yollar bilinçli ve sistematik kullanıldığında kamu idarelerinin sorumluluk alma refleksi artar.